Orkest Klezmore met het programma tants, tants Jidelekh !
Een muzikale reis door het Oost-Europa van toen (en van nu), met muziek van de Joden, “de Jidelech”, én van de Roma. Beide groepen leefden vaak noodgedwongen in getto’s met hun eigen gebruiken, eigen muziek en een eigen taal: het Jiddisch van Asjkenazische en het Ladino van de Sefardische Joden en het Romanes van de Roma.
Traditionele Joodse feestmuziek uit Oost-Europa wordt klezmer genoemd naar de naam van de joodse muzikanten, de klezmorim. Veel klezmorim konden geen noot lezen, de muziek werd mondeling overgedragen van vader op zoon. De muzikanten reisden van dorp tot dorp om bruiloften en andere feesten muzikaal op te luisteren. Hierdoor kwam het, dat de klezmer- en ook de Romamuziek beïnvloed werd door de muziek van de landstreken, waar werd opgetreden. Beide stijlen hebben dan ook raakvlakken. Niet vreemd dus, dat u vanmiddag zowel klezmer als Romaklanken zult horen.
“Klezmer is muziek met een lach en een traan”, zo wordt vaak gezegd.
Maar oordeelt u zelf!
Wij wensen u veel luistergenoegen!
Neem ook eens een kijkje op: www.klezmore.com
Het concert begint om 15.30 uur, de toegang is vrij, bij de uitgang wordt een vrije gift gevraagd.
Het programma
Tants, tants Jidelekh
Ons openingsnummer. Mensen, die dansen, dat is van alle tijden. Maar voor de vrome Joden in Oost-Europa, de Chassidim, hoort dansen niet alleen bij bruiloften en andere feesten, maar is het ook de manier om het dichter bij God te komen.
Avre tu puerta cerrada
Een lied van de Sefardische Joden, wier voorouders in de 15e eeuw in Spanje en Portugal woonden. De term Sefardim is afgeleid van het Hebreeuwse woord “Sefarad”, dat Spanje betekent. Het lied wordt gezongen in de taal van de Sefardim, het Ladino. Dit is een oude, aan het Spaans verwante taal met veel Hebreeuwse woorden. Avre tu puerta cerrada betekent: ”Open voor mij je gesloten deur” .
Amari szi amari
Een lied dat favoriet is in Roma-gemeenschappen in heel Europa bij bruiloften. De tekst verhaalt, hoe de familie een nieuwe schoondochter verwelkomt en de patriarch van de familie smeekt om een dansje te doen en zo het feest op gang te brengen
Blindroter Chor
Nu een instrumentale compositie van jongere datum, van Helmut Eisel, de klarinettist.. Hij is geboren in 1955 en wordt ook wel de sprekende klarinettist genoemd. “Ich mache keine Musik, die Musik ist bereits da. Zuerst höre ich sie in meinem Herzen, dann übertrage ich sie auf meine Klarinette und teile sie mit meinem Publikum.” Die Idee, mit der Klarinette Geschichten zu erzählen, zu schimpfen, zu trösten, zu lachen und zu weinen…Eisel leerde de grondbeginselen van de klarinet van zijn grootvader Leo en ontdekte hoe divers de expressieve mogelijkheden van dit instrument zijn. Während seines Mathematikstudiums spielte er in zahlreichen Jazzbands, wobei er seine improvisatorischen Fähigkeiten weiterentwickelte.Von ihm lernte er die Klezmermusik und ihre tiefe spirituelle Bedeutung kennen.Van Giora Feidman, leerde hij de spirituele betekenis van de klezmermuziek kennen.Dat werd voor hem de inspiratie voor tal van stukken en eigen improvisaties . De sprekende klarinet van Helmut Eisel was geboren. Sie wurde zur Inspiration für zahlreiche eigene Stücke und Improvisationen – Helmut Eisels sprechende Klarinette war geboren.
.Unter dayne vayse shtern
Dit is een van zijn mooiste en populairste liedjes van uit het getto van Vilnius, de hoofdstad van Litouwen. Gemaakt door de Jiddische dichter Avraham Sutzkever en op muziek gezet door Avrom Brudno, Veel van de liedjes uit het getto zijn van zijn hand. De tekst van het lied is direct gericht aan God. Het beschrijft de lijdensweg en de uitzichtloze situatie waarin de Joden zich bevinden en roept wanhopig om hulp.
Margaritkelekh
De tekst van dit liedje is van Zalman Shneour, een Jiddische dichter en schrijver, die tijdens zijn leven verschillende literatuurprijzen mocht ontvangen. Het gaat over een meisje, in het jiddisch een “chavele”, die bloemen gaat plukken in het veld en daar een jongeman, een “bocher”, tegenkomt en dan…..
Sabberdast
Ook nu nog wordt er gecomponeerd in de geest van de klezmer. Zoals dit nummer van de Nederlandse band, trio C tot de Derde. De compositie in klezmerstijl is van de hand van de klarinettist zelf. Leuk, dat we toestemming hebben gekregen, om het op ons repertoire te zetten.
Papirosn is het Jiddische woord voor sigaretten. Dit lied uit 1920, vertelt het tragische lot van een weesjongen die als sigarettenhandelaar hongerig en doorweekt van de regen op iedere straathoek zijn papirosn probeert te verkopen.
Ciganka sam mala
De tekst van dit lied is geschreven in het Servisch en heet oorspronkelijk: Ja sam mala garava. Die zin hoor je terug in het refrein. Letterlijk: Ik ben een klein zwartje. “Ciganka” is het Servische word voor zigeunermeisje. Geen lied uit de Roma traditie dus, maar een lied dat gebruik maakt van de populariteit van de Roma muziek. Het wordt in Servië ook graag door de Roma zelf gezongen !
Di grine kuzine
Deze hit uit 1921 is een van de bekendste liedjes in de categorie ‘desillusie’-liedjes , zoals die ontstonden tijdens de periode van de emigratie van de Joden naar Amerika. Het was een “ boost” voor de carrière van orkestleider Abe Schwartz, waardoor hij met zijn orkest toegang kregen tot enkele van de belangrijkste Jiddische theaters van New York. De tekst verhaalt het lot van het onervaren Joodse nichtje, dat emigreert naar het verre en veelbelovende Amerika. Helaas komt zij van een koude kermis thuis.
Sheyn vi di l’vone
Joseph Rumshinsky is de componist van dit lied en de tekst is van Chaim Tauber. Zij leefden begin 20e eeuw. Het prachtige Jiddische liefdesliedje ‘Sheyn vi di L’vone’ wat betekent “Jij bent zo mooi als de maan ” is door velen vertolkt.
Lisa Fishman zingt het in de film ‘Dummy’ uit 2003, Het is een van de bekendste liedjes van deze veelzijdige Amerikaanse zangeres van Joodse muziek.
Fuli Tschai / Nane Tsokha
Tot slot spelen we een nummer van de cd Nova Era van de BGKO (Barcelona Gypsy balKan Orchestre) Dit orkest, wat momenteel door heel Europa toert en volle zalen trekt, heeft als muzikale filosofie: Als een mengeling van stijlen goed voelt is er geen rem om daarmee aan de slag te gaan. Dit nummer is daar een voorbeeld van: het is een combinatie van een Hongaarse dans en een Russisch